Hertenpoten
Over een titel en een versregel van Herman de Coninck
In 1985 verscheen De hectaren van het geheugen van Herman de Coninck. Het was een van de eerste bundels die ik kocht. Omdat ik die titel zo goed vond. Van de gedichten uit de bundel herinner ik mij niet veel meer. Toch heb ik mij de aankoop nooit beklaagd. Want ik heb er, naast die titel, ook een onvergetelijk beeld aan overgehouden. In een van de gedichten staat een vergelijking die ik zelf verzonnen had willen hebben: ‘hertenpoten zo dun als stethoscopen’.
Schrikken
Toen ik de versregels met de hertenpoten erin, decennia later, opnieuw opzocht en las, schrok ik wat van het gedicht errond. De hertenpoten komen uit het eerste gedicht van de bundel (‘Proloog – GENESIS’), dat een tweeluik vormt met het laatste gedicht (‘Envoi’). In die twee gedichten maakt Adam aan God duidelijk dat hij de schepping nog niet wil betreden. God moet eerst nog het een en ander toevoegen (een minder scherp geheugen, een glimlach, wat mededogen, een vrouw met armen én ogen).
Ik kan en wil die gedichten hier niet overtypen. Maar uit dat eerste gedicht dus wel het middenstuk, het hertenstuk (regels 6 tot en met 10):
En herten. Met poten zo dun als stethoscopen
stonden ze te luisteren aan de borst van de aarde,
en zodra ze iets hoorden, liepen ze weg,
de uitvinding van het pizzicato met zich meenemend,
verten in. Herten.
Dat hertenpotenstethoscopenbeeld is geniaal. Want de herten worden er alerte herten door, luisterend, schuw en schrikachtig. En de aardbodem waarop die poten staan, wordt meteen een wereldbol die aandacht vraagt, misschien wel ziek is.
Korter
Nu ik het opnieuw lees, vind ik dat De Coninck het beeld nogal omstandig uitwerkt. En dat hij met dat ‘pizzicato‘ iets toevoegt wat mij niet nodig lijkt. Door die verten-herten, hóór je de dieren immers al ritmisch verdwijnen. Het ware dus denk ik nog beter geweest, als er dit had gestaan:
En herten. Met poten zo dun als stethoscopen
en zodra ze iets hoorden, liepen ze
verten in. Herten.
Zo wil en ga ik het mij herinneren. Aldus moet dat prachtige beeld een plaats krijgen in de hectaren van het geheugen.
Paul Bogaert
Gerelateerd
- Herman de Coninck, De hectaren van het geheugen, Manteau, Antwerpen, 1985, p. 7.
- Dit stuk is een aangepaste versie van een tekst in de rubriek ‘Eerste liefde’ in Hollands Diep (december 2010, p. 70-71).
- Ik heb meer dan 20 jaar gewacht vooraleer ik zelf het woord ‘hectare’ in een gedicht gebruikte. Zie: ‘Ik deed het met niets…‘, een fragment uit ‘Spoor van vernieling’ uit de bundel de Slalom soft.
- Meer favoriete dingen.